Xanh SM là dịch vụ gọi xe phổ biến thứ hai tại Việt Nam sau Grab,
theo nhà nghiên cứu thị trường Decision Lab [Nguyen/Al Jazeera]

Tóm tắt: Công ty Xanh SM của Phạm Nhật Vượng có tham vọng lớn, nhưng giới phê bình đặt câu hỏi về tiềm năng tăng trưởng của công ty này trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt.

***

Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam – Khi Đạt phải lựa chọn một ứng dụng gọi xe để làm tài xế, anh đã cố tình không chọn Grab, công ty hàng đầu tại Đông Nam Á.

Thay vào đó, chàng trai 23 tuổi này đã bị thuyết phục bởi chiến lược tiếp thị thân thiện với môi trường và vị thế trong nước của Xanh SM, một dịch vụ xe máy và taxi điện do Phạm Nhật Vượng, chủ tịch tập đoàn lớn của Việt Nam Vingroup và là người giàu nhất Việt Nam, sáng lập.

“Xanh SM chắc chắn sẽ phổ biến hơn Grab trong tương lai”, Đạt nói với Al Jazeera.

“Tôi quyết định làm việc cho Xanh SM vì công ty này tiết kiệm chi phí nhiên liệu, thân thiện với môi trường và cuối cùng, đây là một công ty Việt Nam.”

Không giống như đối thủ Grab, Xanh SM giao xe cho các tài xế xe tự lái ngoài việc cung cấp dịch vụ gọi xe thông qua ứng dụng của mình.

Trong khi những chiếc ô tô và xe tay ga điện màu bạc hà của Xanh SM đã trở nên phổ biến trên đường phố Việt Nam kể từ khi bắt đầu hoạt động vào tháng 4 năm 2023, một số nhà phân tích đặt câu hỏi về tiềm năng tăng trưởng của công ty và chiến lược của ông Vượng khi sử dụng nền tảng này để thúc đẩy Vinfast, thương hiệu xe điện (EV) của Việt Nam.

Tập đoàn Vingroup của ông Vượng đã thành lập Vinfast – thương hiệu ô tô đầu tiên của Việt Nam vào năm 2017.

Kể từ khi vận chuyển lô xe đầu tiên gồm 999 chiếc qua Thái Bình Dương từ phía bắc Hải Phòng đến California, Hoa Kỳ vào năm 2022, công ty đã phải đối mặt với tình trạng thua lỗ và phải trì hoãn việc mở nhà máy tại Mỹ.

Hồ sơ tài chính của Vinfast cho thấy 82% doanh số bán hàng năm 2023 đến từ các công ty khác do ông Vượng làm chủ, bao gồm Xanh SM.

Theo báo cáo của hãng thông tấn Reuters, Xanh SM đã chi 839 triệu đô la để mua taxi và xe tay ga điện trong năm đó, cũng như ký một thỏa thuận trị giá 419 triệu đô la để mua thêm 14.600 xe điện.

Zachary Abuza, giáo sư tại Học viện Chiến tranh Quốc gia, người tập trung vào các vấn đề chính trị và an ninh Đông Nam Á, cho biết việc bán xe Vinfast cho Xanh SM là chiến lược đôi bên cùng có lợi trong ngắn hạn cho ông Vượng, người nắm giữ hơn 90% cổ phần tại cả hai công ty.

Tuy nhiên, Abuza cho biết việc chính phủ Việt Nam hậu thuẫn mạnh cho tham vọng sản xuất xe điện của ông Vượng đã dẫn đến các hoạt động kinh doanh rủi ro hơn, đồng thời chỉ ra rằng nhà sáng lập này sẵn sàng rót số tiền lớn vào Vinfast, một thương hiệu chưa được kiểm chứng.

“Tôi nghĩ rằng họ đang làm khá thông minh với việc tạo công ty taxi,” Abuza nói với Al Jazeera. “[Nhưng] vấn đề với những công ty tầm cỡ quốc gia này là chúng trở nên quá lớn để có thể thất bại,” ông nói thêm.

“Chính phủ [Việt Nam] luôn muốn giữ cho công ty này sống sót, điều này cho phép họ làm những chuyện rất nguy hiểm, tạo ra mối nguy hiểm về mặt đạo đức khi biết chắc rằng dù gì đi nữa thì chính phủ cũng sẽ giải cứu họ.”

Kể từ khi ra mắt tại thủ đô Hà Nội, Xanh SM đã mở rộng đội xe điện Vinfast lên 20.000 ô tô và 22.000 xe máy, cung cấp dịch vụ tại gần một nửa đất nước này và mở rộng sang cả nước Lào láng giềng.

Trong một cuộc khảo sát do công ty nghiên cứu thị trường Decision Lab có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện vào đầu năm nay, 36% số người được hỏi đã chọn Xanh SM là ứng dụng gọi xe ưa thích của họ, chỉ đứng sau Grab – công ty được 62% số người được khảo sát lựa chọn.

Một tài xế Grab toàn thời gian, yêu cầu giấu tên, dành 8 đến 12 giờ mỗi ngày di chuyển trên các con phố của Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết anh đã tận mắt chứng kiến sự phát triển của Xanh SM.

“Tôi không thể nói hoặc dự đoán tương lai của họ nhưng tôi có thể thấy rằng họ đang trở nên được nhiều người biết đến hơn”, người đàn ông ngoài 40 tuổi này nói với Al Jazeera.

Long Nguyen, giám đốc tiếp thị của công ty xe máy điện địa phương Dat Bike, cho biết người tiêu dùng ngày càng tìm kiếm các lựa chọn không dùng xăng như những lựa chọn mà Xanh SM đang cung cấp.

“Nhu cầu về xe máy điện tăng trưởng đều đặn khoảng 30 phần trăm mỗi năm. Xu hướng này cho thấy người tiêu dùng đang ngày càng chuyển từ xăng sang điện”, ông nói.

Nhưng giống như Vinfast, tham vọng của Xanh SM còn vươn xa hơn nữa.

Email của Vingroup trả lời Al Jazeera chỉ rõ: “Mục tiêu dài hạn của Xanh SM là trở thành một trong những nhà cung cấp giải pháp di động điện hàng đầu trong khu vực”, đồng thời cho biết thêm rằng công ty có kế hoạch mở rộng sang ba hoặc bốn quốc gia nữa vào năm 2025.

Abuza cho biết Xanh SM sẽ phải đối mặt với chi phí cao khi mở rộng sang tầm quốc tế, bao gồm các khoản chi phí khổng lồ liên quan đến việc thiết lập hoạt động, vận chuyển xe, giải quyết thủ tục hải quan, thuế quan và thiết lập cơ sở hạ tầng sạc cho xe điện.

“Tôi không nói là họ không thể làm được. Chỉ là nó sẽ không hề rẻ hay dễ dàng như họ nghĩ”, Abuza nói, đồng thời nói thêm rằng dịch vụ gọi xe này khó có thể nhận được sự hỗ trợ tương tự như của chính phủ Việt Nam dành cho Phạm Nhật Vượng tại quê nhà.

“Họ có đất giá rẻ bèo, họ có thể tiếp cận vốn vay. Có rất nhiều cách trong một hệ thống xã hội chủ nghĩa như Việt Nam để chính phủ trợ cấp cho họ,” ông nói về đế chế kinh doanh của Phạm Nhật Vượng.

Người phát ngôn của Vingroup cho biết công ty nhận thức được những thách thức trong việc mở rộng kinh doanh, và công ty không nhận được sự ưu đãi nào tại Việt Nam.

“Vingroup rất được chính phủ và công chúng ủng hộ”, người phát ngôn cho biết. “Tuy nhiên, chúng tôi không nhận được bất kỳ đặc quyền nào”.

Xanh SM cũng có thể gặp phải những thách thức ở sân nhà.

Một tài xế Grab tại Thành phố Hồ Chí Minh muốn giấu tên cho biết một số người quen của anh phàn nàn về chất lượng xe điện của Xanh SM và việc họ có thể phải chịu trách nhiệm về chi phí thiệt hại cho xe nếu bị phát hiện lái xe cẩu thả.

“Mọi người kể với tôi rằng nhiều tài xế đã trả lại xe và nghỉ làm,” anh nói. “Các tài xế kể lại rằng nếu xe của họ bị hỏng, công ty sẽ khấu trừ rất nhiều tiền của họ.”

Trong khi Xanh SM đang nỗ lực khẳng định vị thế thống lĩnh tại Việt Nam và mở rộng quy mô, ông Vượng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trong ngành xe điện và chịu thua lỗ nặng nề tại Vinfast.

Bất chấp doanh số bán xe cho Xanh SM và các thương hiệu khác trực thuộc Vingroup, Vinfast vẫn báo cáo trong một tuyên bố vào ngày 20 tháng 9 rằng công ty đã lỗ 773,5 triệu đô la trong quý 2 năm nay trong bối cảnh nỗ lực mở rộng gặp nhiều khó khăn.

Mức lỗ này tăng 20 phần trăm so với quý đầu tiên và tăng 40 phần trăm so với cùng kỳ năm 2023.

Vào tháng 7, Vinfast thông báo sẽ hoãn kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất trị giá 2 tỷ đô la tại tiểu bang Bắc Carolina của Hoa Kỳ đến năm 2028.

“Đây là một ngành công nghiệp khó khăn. Cần phải có rất nhiều tiền để tham gia vào cuộc chơi, và cần phải sản xuất với quy mô lớn để đeo bám đủ lâu để kiếm tiền từ đó,” Bill Russo, cựu giám đốc điều hành của Chrysler và là người sáng lập công ty tư vấn Automobility Limited có trụ sở tại Thượng Hải, nói với Al Jazeera.

Russo cho biết sự cạnh tranh về giá cả là đặc biệt khốc liệt.

“Một vấn đề khác mà Vinfast sẽ phải đối mặt là giấc mơ của họ chỉ có thể thành hiện thực nếu bạn có thể đưa ra mức giá rất phải chăng”, ông nói và cho biết thêm rằng hãng xe BYD của Trung Quốc đang cung cấp xe điện với mức giá rẻ hơn.

Abuza cũng lưu ý đến giá xe của Vinfast và những đánh giá không tốt về xe điện của hãng này.

“Xe Vinfast bị chê bai trong mọi bài đánh giá. Chúng có giá cao. Bạn có thể mua một chiếc xe tốt hơn nhiều với ít tiền hơn”, ông nói.

Người phát ngôn của Vingroup thừa nhận Vinfast đang phải đối mặt với những thách thức khi là “nhà sản xuất xe điện non trẻ” và là “thương hiệu mới nổi”.

Người phát ngôn này cho biết: “VinFast có tầm nhìn dài hạn và đã dành nguồn vốn cần thiết để hỗ trợ cho giai đoạn thành lập”.

Tuy nhiên, Vingroup dường như cũng đang phải đối mặt với khó khăn về tài chính và phải bán các công ty con để duy trì hoạt động.

Vào tháng 3, Vingroup đã bán 41,5 phần trăm cổ phần tại Vincom Retail, một công ty con chuyên về trung tâm mua sắm với 83 địa điểm trên toàn quốc.

“Họ đang cố gắng hết sức để huy động vốn,” Abuza nói.

Ông Vượng không có vẻ gì là nản lòng.

Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg vào tháng 6, ông Vượng được hỏi ông sẽ tiếp tục rót tiền vào Vinfast trong bao lâu.

“Cho đến khi tôi hết tiền”, ông trả lời. “Tôi vẫn làm việc mỗi ngày để kiếm tiền cho Vinfast”.

Trong tuyên bố ngày 19 tháng 11, Vingroup cho biết sẽ cho Vinfast vay 1,4 tỷ đô la vào cuối năm 2026 và cá nhân ông Vượng sẽ đưa thêm 2,1 tỷ đô la cho công ty sản xuất xe điện này.

Nhưng với sự suy thoái của thị trường xe điện và sự cạnh tranh gay gắt, ông Vượng có thể hết tiền trước khi Vinfast thành công, Russo cho biết.

“Rõ ràng là họ có nguồn tiền của người sáng lập, nhưng số tiền đó sẽ không tồn tại mãi mãi”, ông nói.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhìn chung anh Đạt hài lòng với sự lựa chọn của mình là xe điện Xanh SM.

“Nhược điểm duy nhất của Xanh SM mà tôi có thể nghĩ đến là xe không thể chạy ngay lập tức như xe máy chạy bằng xăng”, anh nói.

“Nhưng với tôi, đây không hẳn là bất lợi vì tôi có thể nghỉ ngơi trong khi chờ sạc.”

Govi Snell

Nguồn: https://www.aljazeera.com/economy/2024/11/27/vietnams-richest-man-is-vying-to-dethrone-asias-ride-hailing-king-grab

Cù Tuấn biên dịch phóng sự của Al Jazeera.

Nguồn: https://www.facebook.com/cutuan4/posts/pfbid02Jf6NZP7TKJoVCJbGfdMX3wbUgpRwbpeJ3jgN5CR6i7zigV8WjDQ