Trong lịch sử đầu cơ, chưa có thị trường nào có sự giao động to lớn bằng thị trường tiền số cryptocurrency. Nếu chọn mua bán bằng phương tiện Futures (tiếng Việt không chuẩn dịch ra là hợp đồng tương lai) thì càng dữ dội hơn nữa (https://coin68.com/binance-futures-la-gi/). Vốn liếng của người mua bán có thể mất sạch hoặc nhân thêm ba bốn lần chỉ trong vài tiếng đồng hồ. Đây cũng là một thị trường lý tưởng với những người chuyên mua bán trong ngày, day trader. Họ có quyền được bán khống (short sale) để kiếm lời được khi thị trường đi xuống. Họ có thể dùng đòn bẩy (margin) cho phép người mua bán kiếm tiền hằng ngày ngay cả lúc thị trường yên ả. Xin chia sẻ vài kinh nghiệm đã cho chúng tôi bám trụ được với tiền số với phương pháp Futures.

Mua Bán Tiền Số Với Futures, Dễ Mà Khó

Xin nói chút về bản thân, tôi lăn lộn trong thị trường từ mười mấy năm nay với nhiều thể loại khác nhau, nào là cổ phiếu thông thường, turbos, Futures, CFD…. Khi biết đến những ưu thế của tiền số với phương pháp mua bán Futures bỗng thấy mọi thị trường khác đều nhạt nhẽo. Với quá khứ của một người đã thành công trong những thị trường khó khăn mà người đầu tư bị ăn chận bằng lắm cách thức tinh vi, tôi tin tưởng rằng mình sẽ giàu có trong chốc lát. Và tôi đã thất bại. Thật là một ngạc nhiên lẫn hụt hẫng lớn!

Sau một giai đoạn sững sờ, tôi săm soi tìm hiểu những nguyên nhân thất bại. Hóa ra, những tiện lợi của tiền số là con dao hai lưỡi. Chẳng hạn như thị trường mở cửa 24/24 h, 7 ngày trên 7. Người mua bán dễ bị lôi cuốn vào những cuộc mua bán thâu đêm suốt sáng. Người yếu tâm lý rơi vào một “mê hồn trận”, lơ đãng với công ăn việc làm lẫn chăm sóc gia đình .Khi càng thua thì càng cay cú muốn gỡ gạc, futures cho phép họ dùng đòn bẫy đến mức X 50 lần, làm tài sản hao hụt mau lẹ. Lỗi lầm của tôi là chỉ biết bơi trong ao hồ mà dám vượt qua sông lớn. Tôi đã mua ở đỉnh và bán ở đáy. Cứ như vậy lập đi lập lại nhiều lần. Nhiều ngày thua lỗ đến mức dù cố tình vẫn không thể mất tiền mau lẹ và tài tình đến như thế. Những yếu điểm bản thân đã bị thị trường này trừng phạt tàn bạo không thương tiếc. Tôi bỗng phát giác ra mình chỉ là một kẻ mua bán rất tầm thường. Sự thành công trong quá khứ không che lấp được sự tầm thường của bản thân. Ngạc nhiên kế tiếp là làm thế nào vợ chồng tôi đã mua được nhà cửa, xe cộ lẫn trả nợ ngân hàng với số tiền thắng từ chứng khoán??

Đầu Tư Không Phải Là Một Công Việc Đơn Độc

Lý do quan trọng nhất, vì đến bây giờ chưa tìm được lý do nào quan trọng hơn, là tôi không đơn độc mua bán. Trước hết là tôi bàn bạc với vợ. Mỗi khi thắng thì chuyễn tiền lời vào tài khoản của vợ và  tiếp tục mua bán với một số vốn nhất định. Khi thua lỗ thì ngừng lại một thời gian rồi kêu vợ chuyễn cho mình một số tiền khiêm tốn để mua bán trở lại. Thói quen nhỏ nhặt này (bây giờ mới ý thức được tầm quan trọng) làm cho tiền vào tài khoản chúng tôi khi nhiều khi ít nhưng chi ra hiếm hoi và chừng mực. Đây là một cách bảo quản tài chánh, money management, bao gồm những quy tắc tinh vi và phức tạp chứ không chỉ đơn giản là chia nhỏ vốn liếng để đầu tư. Larry Williams đã từng viết rằng chỉ cần biết sử dụng money management thành thạo thì dù kém những khả năng khác mà vẫn có thể thành công trong thị trường.

Cản Trở Của Người Việt Sử Dụng Tiếng Việt

Nhờ chút thành tựu, tôi đã thành lập nhiều nhóm mua bán chứng khoán dùng tiếng Tây lẫn tiếng Việt gồm những người mình quen biết để trao đổi thông tin. Điều ngạc nhiên là những người sống chật vật mà tôi thương mến lại không muốn tham gia. Sự hiểu biết tài chánh cạn hẹp làm cho họ vuột mất những cơ hội làm cho họ sung túc. Lắm khi tôi nài nỉ, chỉ cần mở tài khoản và học hỏi, tôi sẽ giúp vốn liếng, họ cũng không làm. ( Nhưng ngoài khoản này ra, họ lại là những người rất tốt, ăn ở chí tình). Dù đầu tư rất nhiều công sức, những nhóm tiếng Việt hoạt động rất yếu.

Khi tôi viết bài giới thiệu về chứng khoán thì họ im lặng.

Khi tôi mời họ vào nhóm thì họ im lặng.

Nếu có chấp nhận vào trong nhóm rồi thì vẫn im lặng tiếp !

Vì không biết trình độ của họ ở đâu, tôi không thể hướng dẫn hay cố vấn gì được. Lần hồi những nhóm tiếng Việt đều đi vào ngõ cụt. Những nhóm sử dụng tiếng Tây thì ngược lại, kẻ tung người hứng tưng bừng, mỗi ngày có hàng chục câu hỏi, trả lời, nghi vấn, thắc mắc, kinh nghiệm… được trao đổi. Nhờ vậy mà kiến thức tập thể của chúng tôi tiến triển rất mau. Nhờ quan sát rồi tìm những giải đáp cho thành viên mà lần hồi chúng tôi tìm ra những phương pháp mua bán mỗi ngày với Futures.

Điều đáng chú ý là những cá nhân im thin thít trong nhóm người Việt lại là những thành viên lỗi lạc trong nhóm dùng tiếng Tây!

Chuyện này làm tôi nhớ công ty hàng không Nam Hàn KAL, khi tổ phi công nói tiếng Hàn khi điều khiển thì máy bay cứ rớt hoài. Họ mướn chuyên gia điều tra, sau khi xem xét, vị này huấn luyện sử dụng tiếng Anh để đối thoại với nhau khi bay. Từ đó hãng này là trong những công ty an toàn nhất thế giới.

Sau ngôn ngữ là văn hóa. Văn hóa quyết định lối hành xử. Theo ý kiến cá nhân, người Tây tham gia vào nhóm thì họ xem như là một phần tử bình đẳng, có thắc mắc thì hỏi, có kinh nghiệm thì chia sẻ. Còn người Việt thì vẫn nặng mặc cảm thầy trò, kẻ cao người thấp, không biết thì dựa cột mà nghe… Những tính cách này làm họ khó có sự thông minh tập thể. Hiệu quả của sự làm việc trong nhóm (teamwork) của những người dựa cột rất khiêm tốn.

Thất bại trong việc lập nhóm sử dụng tiếng Việt và đã tìm được “chân lý mua bán” nhờ nhóm người Tây, tôi quyết định giải thể tất cả sau khi chia sẻ những hiểu biết cho nhau. Xin chia sẻ ba kinh nghiệm “xương máu” đã làm chúng tôi bám trụ được với một thị trường được xem như là đẳng cấp cuối cùng của giới đầu cơ.

1) Bắt Đầu Với Vốn Liếng Rất Nhỏ, thậm Chí Với 1 Usd

Có nhiều chiến lược rất hay trên lý thuyết, nhưng không thành công vì bị các chi phí, dịch vụ…   làm cho vốn liếng người đầu tư cá nhân bị “bào mòn” đến mức thua lỗ. Ưu thế đầu tiên của tiền số qua Futures là chi phí mua bán rất rẻ, gần như là xí xóa được. Những ai mơ ước trở thành triệu phú đều có thể phất lên từ với một vốn liếng ít ỏi vài ba đồng. Người ta thường nói rằng muốn thành công về chứng khoán thì phải có tiền và hiểu biết. Trong dạng Futures thì chỉ cần bản lãnh, vốn liếng không còn là cản trở.

Tại công ty Binance, người đầu cơ có thể mua bán từ… 1 usdt. Nếu họ dùng tiền stablecoin Busd để giao dịch thì chi phí còn rẻ hơn bình thường, chỉ chi trả tương đương 0, 045 usdt. (Giá 1usd = 1 usdt = 1 busd). Đây là một ưu điểm nên khai thác, nó cho phép dùng một số vốn rất ít để tìm tòi và thử nghiệm những phương pháp có lời.

Người đầu tư thường phạm lỗi lầm là có bao nhiêu vốn liếng thì mua bán bấy nhiêu. Một khi họ đã đẩy toàn bộ vốn liếng vào thị trường rồi thì họ hết cựa quậy chi được. Ngược lại,  quy tắc trading đều khuyên chúng ta nên có số vốn lớn nhưng phải mua bán với số tiền nhỏ. Vì khởi sự mua bán với số tiền nhỏ, có thua thì cũng chẳng là bao nhiêu. Những người chuyên nghiệp cũng bắt đầu ít ỏi như vậy rồi sau đó có nhiều cách điều chỉnh tinh vi để cuối cùng được lợi nhuận, nào là mua thêm, bán bớt, hứng ở dưới, bán trên ngọn… 

Để chứng minh những gì tôi viết, rằng không cần nhiều tiền thì nên mua bán Futures, kèm theo đây là bảng phân tích Lời và Lỗ mà tôi đã mua bán thật sự với một phương pháp duy nhất trong vòng 1 tháng:

Số vốn sơ khởi : 158 busd .

Lời:  523 busd

Lỗ:  0,57 busd

Lời ròng : 522 usd

Thắng 27 ngày, thua 2 ngày và hòa 1 ngày.

Tôi luôn mua vào hoặc bán khống với 1% vốn liếng từ 1 đến 2 usd. Rồi tùy theo diễn biến của tiền số mà điều chỉnh với phương pháp đã vạch sẵn. Phần thắng hơn 300 % không phải là điều đáng chú ý vì có nhiều người thành công hơn mức này. Đặc điểm của phương pháp này nằm ở mức thua lỗ rất ít, chỉ có 0,57 usd. Trong một bảng phân tích khác dài hơn, thống kê 2 tháng mà tổng số tiền lỗ của tôi cũng chỉ là 1,99 usd!

2) Tìm Những Chiến Lược Cá Nhân Không Cần Đến Trực Giác

Có nhiều người mua bán theo giác quan thứ sáu. Họ linh tính thị trường sắp lên thì họ mua và khi thị trường sắp xuống thì họ bán. Những tay chân ướt chân ráo phải tránh mua bán theo kiểu này vì trực giác của người lão luyện không như người bình thường.

Người đầu tư nên có một cuốn nhật ký liệt kê những cuộc mua bán. Càng chi tiết tỉ mỉ thì càng tốt. Nếu chịu khó nghiền ngẫm sẽ nhận ra rằng vụ mua bán thành công có những quy tắc bất di bất dịch của nó mà chúng ta có thể tổng hợp lại thành những công thức. Từ những công thức này có thể phát triển thành những chiến lược. Chiến lược mua bán đúng nghĩa sẽ báo cho chúng ta biết phải mua bao nhiêu, lúc nào, rồi bán ra làm sao, vân vân…

Xin nhắc đi nhắc lại nhiều lần rằng phải có chiến lược hẳn hoi, vì có chiến lược rồi thì khỏi cần dán mắt chằm chằm vào màn hình từ lúc mua đến lúc bán. Mà chỉ quyết định khi nào nhảy vào thị trường, rồi sau đó đặt những mệnh lệnh mua bán theo chiến lược đã ấn định sẵn … rồi quay qua tiếp tục những công việc của hàng ngày. Vài đồng đội của tôi đang triển khai thành những chương trình mua bán tự động.Thi thoáng họ mở điện thoại check lại như người đi câu, lâu lâu giựt giựt cần, xem có cá cắn câu hay chưa?

3) Không Ngừng Tìm Hiểu Bản Thân Mình Để Đi Đến Thành Công

Mới đây không lâu, tôi bị thua một vố khá lớn,làm tài khoản của tôi hao hụt hết phân nữa. Sau cuộc tự điều tra, tôi thấy mình thua lỗ là tại vì mình không tuân thủ theo chiến lược. Tôi đã sợ sệt khi chiến lược kêu mình bạo dạn, và đã bạo dạn khi chiến lược khuyên mình nhút nhát. Rồi cuối cùng bán đi và chịu lỗ lã khi chiến lược khuyên mình phải chờ đợi. Vấn đề là tại sao tôi lại bỏ chiến lược đã làm tôi thành công từ  100 % trở lên mỗi tháng?

Câu trả lời thuộc về tâm lý. Khi người trader thắng hay thua quá nhiều, họ thường thay đổi tâm lý thành tự tin hay sợ sệt quá đáng. Những trạng thái không bình thường thúc đẩy họ điều chỉnh phương pháp không còn hiệu quả. Tôi cũng vướng vào tình trạng này. Sau khi biết những lý do đưa đến sự thua lỗ, tôi bình tâm mua bán theo chiến lược đã vạch sẵn và thành công trở lại.

Sự thành công sẽ đến khi chiến lược ăn khớp với tâm lý của người mua bán. Nhóm chúng tôi đã áp dụng cùng một công thức nhưng kết quả không giống nhau. Có người thành công huy hoàng, người khác thì lại thua lỗ. Có người không hiểu chiến lược mua bán, và khi hiểu rồi thì  không thể áp dụng vì trái ngược với cá tính của họ. Tài khoản của những người này cứ trồi lên sụt xuống mà không đều đặn đi lên như những người khác.

Mọi chiến lược thành công về trading đều có một hay nhiều quy tắc trái ngược với phản ứng thông thường của bản năng. (Nếu không thì đã có lắm triệu phú lẫn tỷ phú rồi chứ không khan hiếm như hiện nay). Chúng ta phải hiểu rõ những yếu điểm của mình. Những người tập tành mua bán phải ý thức rằng hiểu rõ bản thân còn quan trọng hơn là hiểu rõ thị trường.

Xin giới thiệu 5 quyễn sách chuyên nói về tâm lý giao dịch:

1) Reminiscences of a Stock Operator,  Edwin Lefèvre

2) Trading in the Zone, Mark Douglas

3) Trade your way to financial freedom Van K. Tharp

4) Market Wizards, Jack D. Schwager

5) The New Market Wizards Jack D. Schwager

Đây là những cuốn sách rất khó đọc, cần xem đi xem lại nhiều lần. Nên đọc những đoạn dễ hiểu trước rồi những thứ khó hiểu sau. Người nào có khả năng đọc được tiếng Anh thì nên đọc bằng tiếng Anh. Đối đế lắm mới đọc tiếng Việt hay tiếng ngoại ngữ  khác vì không ai có thể dịch giải hết những thâm thúy. Có nhiều khúc khó hiểu đến mức mà người đọc phải có trình độ và kinh nghiệm để hiểu một câu. Ví dụ như muốn sống sót và thành công, người trader phải đạt tới những cảnh giới uyên thâm về tiền bạc để có cách nhìn khác biệt :

* Tiền bạc KHÔNG quan trọng

* Thua lỗ ở thị trường KHÔNG là một vấn đề.

* Mua bán chỉ là một trò chơi.

Những người thua lỗ và bỏ cuộc không có những tính cách này. Đối với họ, tiền bạc thật là quan trọng và thua lỗ là một thảm bại đau đớn làm họ mất hết ý chí để tự học hỏi, tự nghiên cứu, tự thử nghiệm và thành công. Một trong nhiều cách giải quyết là nếu ai đó thấy tiền bạc quá quan trọng thì phải tìm cách mua bán rất ít vốn liếng. Khi thua lỗ thì cũng thua lỗ rất ít để cho số tiền bị mất không là quan trọng. Mua bán Futures với số tiền cực ít là một cách thức lý tưởng để thực hiện phương châm này.

Có những nhận định trong những cuốn sách kể trên phải sống qua mới dám tin là sự thật. Ví dụ :

– Người trader thành công trong chứng khoán không suy nghĩ như chúng ta. Những suy nghĩ khác biệt đó làm họ có thể thắng liên tiếp 20 đến 30 lần. Sau đó họ bị thua 1, 2 lần nhỏ nhoi rồi thắng tiếp 20 đến 30 lần tiếp. Tiền vào túi họ dễ dàng đến mức khó tin.

Kết Luận

Tiền số đã và đang làm một cuộc cách mạng về trading. Nó cho phép những nhà đầu tư nhỏ lẻ không chuyên nghiệp như chúng tôi thử nghiệm những chiến lược cần đến hàng trăm nghìn đô la. Và nếu thất bại thì chúng tôi cũng chỉ mất một số vốn tương đối ít mà không ảnh hưởng gì đến cuộc sống. Mua bán tiền số giúp hiểu rõ hơn tầm quan trọng về tâm lý trong giao dịch. Nhờ vậy mà tôi đã leo lên được những đẳng cấp cao hơn trong trading.

Theo Van K.Tharp (1998), một nhà huấn luyện trader ở Mỹ và đồng thời là tiến sĩ tâm lý học, tâm lý giao dịch đóng tỷ lệ 60% trong quyết định thành công của các trader, 30% còn lại thuộc về quản trị tiền (số lượng vị thế thích hợp) và 10% thuộc về hệ thống giao dịch (khả năng dự báo đúng thị trường). Nhưng khoảng hơn 10 năm sau đó, khi xuất bản cuốn sách “Super Trader” (2009), Van K.Tharp lại cho rằng, thành công của trader hoàn toàn (100%) là do yếu tố tâm lý.

Trong khi đó, Mark Douglas (1990) cho rằng, tâm lý giao dịch chiếm đến 80% sự thành bại của bạn.

Nhờ mua bán với futures, nơi không bị cản trở vì số lượng vốn liếng lẫn những vướng mắc kỹ thuật của các công ty môi giới chứng khoán, tôi cho rằng tâm lý giao dịch ảnh hưởng đến 99 % sự thành bại của mình. Nói cách khác, sự lên xuống bất thường và mãnh liệt của thị trường, những danh từ như hên xui may rủi, mát tay, ơn trên phù hộ… cũng chẳng dính dáng gì đến sự thành công lâu dài của chúng tôi. Nếu quy ra trách nhiệm, lỗi lầm do những sự quyết định ở người mua bán hết 95 %, thị trường can thiệp chỉ có khoảng 5 % .

Đối với người đầu tư Việt Nam, mua bán tiền số qua Futures cho họ hai ưu thế:

*Không cần tiền. Với số vốn tương đương với một buổi nhậu, đã có đủ vốn liếng để gầy dựng sự nghiệp thành triệu phú trong một khoản thời gian trên dưới 10 năm.

*Không có biên giới.

Nhưng dù ở cùng vạch xuất phát như mọi người trên trái đất, phần đông người đầu tư Việt vẫn bị lắm cản trở. Họ không được giáo dục để làm việc trong nhóm mà cũng không có tài liệu để học hỏi. Vì không hoạt động trong nhóm thì chỉ thấy thất bại và kinh nghiệm của bản thân mà không nhận thấy những sự tương đồng với người khác. Họ không có môi trường lành mạnh để thu thập kinh nghiệm vì sàn chứng khoán Việt Nam không phải là một thị trường đúng nghĩa. Những gì họ rút tỉa học hỏi chỉ là những mãnh vụn của sự hiểu biết bị thị trường không đúng nghĩa này bóp méo.

Nhưng lỗi lầm khó sữa đổi nhất là họ không chịu dồn thời gian và trí tuệ để tự tìm hiểu bản thân mình. Trước khi họ bị thị trường chứng khoán và tiền số lường gạt, họ đã tự lường gạt họ.

Dương Thành Tân